Spis treści
Kod kreskowy – ogólne informacje
Kod kreskowy (z ang. barcode) – jest graficznym zapisem informacji reprezentowanym przez kombinację jasnych oraz ciemnych elementów (czarno-białych pasków), ściśle ustalonym przez opisujące jego budowę reguły symboliki. Służy do kodowania danych, a następnie automatycznego uzyskiwania informacji (np. o wyrobach gotowych) za pomocą skanującego czytnika elektronicznego. Dzięki temu można szybko i bezbłędnie operować zapisanymi danymi. Spotyka się je w szeroko pojętej logistyce gdzie potrzebna jest identyfikacja produktów.
Informacje zbierane są przez czytnik elektroniczny. Jego działanie polega na emitowaniu wiązki światła elektromagnetycznego (laser) na materiał z umieszczonym kodem kreskowym. Czarne paski kodu kreskowego pochłaniają światło natomiast białe odbijają. Niezaabsorbowane światło wraca do fotokomórki, gdzie przekształcone jest na impuls elektryczny, który następnie przez odpowiedni układ scalony zamieniany jest na cyfry lub znaki.
Warto tu wspomnieć, że za skaner kodu kreskowego obecnie może posłużyć nawet telefon komórkowy z zainstalowanym specjalnym oprogramowaniem. Wystarczy z pomocą aplikacji mobilnej naprowadzić obiektyw aparatu na kod a informacje w nim zapisane można przesłać SMS-em, mailem czy nawet wyszukać opis skanowanego towaru w internecie.
Istnieje wiele rodzajów kodów kreskowych. W Polsce stosuje się kody EAN tj. Europejski Kod Towarowy (z ang. European Article Number). Jest on ciągły, samosprawdzalny, numeryczny oraz ciągły. Należy drukować go na wysokiej jakości papierze w celu uzyskania precyzji skanowania. Istnieją dwie wersje kodów:
– Kod EAN-13 – posiada 12 cyfr z danymi oraz jedną cyfrę kontrolną
– Kod EAN-8 – posiada 7 cyfr z danymi oraz jedną cyfrę kontrolną
Cyfry zapisane w kodzie kreskowym oczywiście nie znajdują się tam bez powodu, można wyróżnić cztery grupy znaków:
– Kod kraju – obejmuje pierwsze dwie lub trzy cyfry. Każdy kraj ma przypisane do siebie cyfry i przykładowo liczba 590 oznacza, że tak oznaczony towar należy do organizacji zarejestrowanej w Polsce
– Kod producenta – składa się z czterech, pięciu, sześciu lub siedmiu cyfr. Jest to numer identyfikacyjny firmy i jego długość uwarunkowana jest długością kodu kraju oraz kodu produktu. Zawiera go każdy produkt wytwarzany przez firmę.
– Kod produktu – składa się z kilku cyfr w zależności od długości kodu kraju oraz kodu producenta. Przydzielony jest unikalnie przez wytwórcę.
– Cyfra kontrolna – jest dodatkową liczbą, która pozwala na sprawdzenie czy kod kreskowy jest poprawnie zeskanowany. Oblicza się ją na podstawie pozostałych numerów kodu kreskowego.
Rodzaje kodów kreskowych
Na świecie istnieje ponad 250 opracowanych różnych rodzajów kodów kreskowych, lecz obecnie korzysta się głównie z kilkunastu. Poszczególne kody kreskowe różnią się przede wszystkim sposobem przedstawienia danych oraz sposobem kodowania. Niektóre kody kreskowe zapisują jedynie cyfry, inne litery, znaki interpunkcyjne i niektóre wszystkie znaki ASCII. Występuje kilka sposobów ich podziału:
W zależności od wymiarowości kodów kreskowych:
– kody kreskowe jednowymiarowe – informacja zakodowana jest w pojedynczej linii. Np. kod EAN-13.
– kody kreskowe dwuwymiarowe piętrowe – rodzaj kodu jednowymiarowego, składającego się z kilku linii kodu.
– kody kreskowe dwuwymiarowe matrycowe – informacja zapisana w formie czarno-białych obrazków. Do zapisu nie wykorzystuje się kresek, lecz inne symbole.
– kody kreskowe złożone – połączenie elementów kodów jedno- i dwuwymiarowych.
– kody kreskowe trójwymiarowe – są to przeważnie wytłoczone kody jednowymiarowe. W celu ich odczytu korzysta się z różnicy głębokości tłoczenia a nie różnicy w kolorach.
W zależności od szerokości kresek:
– jedna szerokość kresek – odczyt polega na obecności lub nieobecności kreski w danym miejscu na kodzie.
– dwie szerokości kresek
– wiele szerokości kresek
W zależności od stosowanych symboli kodów kreskowych:
– numeryczne – koduje się tylko cyfry w systemie liczbowym arabskim
– alfanumeryczne – zawierają cyfry oraz inne znaki
W zależności od ciągłości (oprócz kodów kreskowych matrycowych):
– ciągłe – nie posiadają przerw między zakodowanymi znakami
– dyskretne – posiadają przerwy między zakodowanymi znakami
W zależności od ilości szyfrowanych znaków:
– zdefiniowana liczba znaków kodowanych – np. EAN-13
– zmienna liczba znaków kodowanych – np. DataMatrix
Rodzaje kodów kreskowych – jednowymiarowe
Jednowymiarowe kody łatwo rozpoznać przez ich charakterystyczne pionowe białe i czarne paski. Na świecie obecnych jest bardzo dużo różnych rodzajów takich kodów. Najpowszechniejsze z nich to EAN-13 (w tym również ISBN i ISSN), EAN-8, Code 39, Code 128, Kod 2 z 5 (w tym 2 z 5 z przeplotem) i ITF-14. Dzięki zastosowaniu ich w swojej firmie można oczekiwać obniżenia kosztów i polepszenia sprawności działania przedsiębiorstwa, co ma duże znaczenie na rynku w walce z konkurencją.
Przykładowe najczęściej używane kody kreskowe w Polsce:
Kod kreskowy EAN
Jest to skrót z angielskich słów European Article Number. Za pomocą tych kodów oznacza się artykuły w Europie. Dużo przedsiębiorstw wykorzystuje je wewnątrz swojej organizacji w celu usprawnienia przepływu towarów, przykładowo śledzenia wykorzystywanych zapasów. Koduje się w nim cyfry od 0 do 9. Istnieją dwa rodzaje tych kodów, tj. EAN-13 i EAN-8.
Kod kreskowy ISBN
Należy do kodów EAN-13. Składa się z kodu państwa (np. numer 978 używany w Polsce), następnie z dziewięciu zakodowanych cyfr oraz jednej cyfry kontrolnej. Ten rodzaj kodu kreskowego stosuje się w celu oznaczania książek.
Kod kreskowy ISSN
ISSN również tak jak kod ISBN należy do kodów EAN-13. Składa się z kodu państwa (np. 977 używany w Polsce), po którym występuje siedmiocyfrowy numer z numeru przydzielonego przez Bibliotekę Narodową, dwie cyfry stanowiące rok wydania oraz jedna cyfra kontrolna. Można w nim wykorzystać jeszcze dodatkowe 2 do 5 cyfr (tzw. add on), który zawiera dodatkowe informacje.
Kod kreskowy 39
Zwany kodem 3 z 9 lub 39. Powstał w celu możliwości zakodowania danych alfanumerycznych (tj. liter i cyfr). Składa się z pasków białych i czarnych o dwóch szerokościach (szerokich i wąskich). Rozpoczyna się i kończy znakiem „*”. Oprócz liter i cyfr (0-9 i A-Z) można w nim kodować inne znaki ( spacja, $, /, %, + i -). Cyfra kontrolna nie jest wymagana.
Kod kreskowy 128
Kod kreskowy 128 ma szerokie zastosowanie na świecie – głównie w dystrybucji towarów, ale i w innych działaniach. Wynika to z tego, że tak jak kod 39 może zawierać litery, cyfry, ale ponadto wszystkie inne znaki należące do ASCII (128 znaków). Cechuje się dużym zagęszczeniem informacji. Wykorzystuje się trzy zestawy znaków:
– Zestaw A – zawiera cyfry (0-9), większą część znaków specjalnych, znaki funkcyjne i znaki umieszczone na górnej części klawiatury
– Zestaw B – zawiera wszystko to samo, co zestaw A, lecz dodatkowo znaki umieszczone w dolnej części klawiatury.
– Zestaw C – zawiera liczby od 00 do 99 (100 liczb) i niektóre znaki funkcyjne. W tym zestawie para cyfr równa się jednemu znakowi.
Kod 2 z 5
Jest praktycznym i prostym kodem. Posiada znaki start/stop a cyfra kontrolna nie jest wymagana. Koduje się w nim cyfry od 0 do 9.
Kod kreskowy 2 z 5 przeplatany (ITF)
Kod 2 z 5 zwany jest też kodem ITF (z ang. Interleaved Two of Five). Wykorzystuje się go powszechnie do kodowania opakowań zbiorczych, ponieważ może być nadrukowany na słabej jakości materiale do odczytu (np. karton, folia). W przeciwieństwie do podstawowego kodu 2 z 5, posiada duże zagęszczenie danych a informacje koduje się parami cyfr, dlatego ich liczba w kodzie jest parzysta.
Kod kreskowy ITF-14
Jest to rozszerzony kod przeplatany 2 z 5. Koduje 14 cyfr i jedna cyfra odzwierciedla 5 pasów – białych lub czarnych. Posiada dodatkowo ochronne obramowanie (czarna ramka), w celu zmniejszenia ryzyka niepoprawnego odczytu.
Rodzaje kodów kreskowych – dwuwymiarowe
Kody dwuwymiarowe nie są wykorzystywane tak jak kody jednowymiarowe jednak ich popularność rośnie, ze względu na możliwość zapisania wielokrotnie więcej informacji bez konieczności powiększania powierzchni kodu. Ta alternatywna wersja kodu może posiadać zapis danych producenta, zdjęcie, dźwięk , numer seryjny, historie produktu, fakturę i inne. Kodowanie informacji w kodach linearnych odbywa się w osi poziomej natomiast kodu 2D w osi pionowej i poziomej.
Przykładowe kody 2D:
Kod kreskowy DataMatrix
Zbudowany jest z kwadratowych modułów, które są ułożone w środku wzorca wyszukiwania stanowiącego obwód wokół symbolu. Stworzony by umieścić jak największą liczbę informacji kosztem jak najmniejszego wykorzystania powierzchni. Można w nim zakodować kompletny i rozszerzony zestaw znaków ASCII. Kod można odczytać nawet, gdy jego 25% przestrzeni ulegnie uszkodzeniu. Przykładem zastosowania jest oznaczanie procesorów komputerowych.
Kod kreskowy Aztec
Jest kodem alfanumerycznym, modularnym, ciągłym i matrycowym. Modułem jest kwadrat umieszczony na środku. Nie ma określonej wielkości. Koduje wszystkie znaki z rozszerzonego zestawu ASCII, a także znaki alfabetu arabskiego, hebrajskiego, greckiego czy cyrylicy. Używa się go przykładowo do oznaczania dowodów rejestracyjnych samochodów.
Kod QR
Kod QR (z ang. Quick Response) to jeden z najbardziej rozpowszechnionych kodów 2D w Japonii, ponieważ poza znakami alfabetu arabskiego, greckiego, cyrylicy i hebrajskiego koduje znaki alfabetu japońskiego. Jest alfanumeryczny, modularny i matrycowy. Ze względu na swoją budowę można go stosować na produktach, które szybko się przemieszczają w czasie odczytywania przez czytnik elektroniczny. Koduje się w nim często adresy URL (strony internetowe) a my (konsumenci) używamy naszych telefonów komórkowych w celu ich odczytania. Wymiary kodu wynoszą od 21 x 21 umieszczonych modułów do 177 x 177.
Ghost Kod (Snap Kod)
Powstał w ramach funkcjonowania aplikacji Snapchat. Jest to odpowiednik kodu QR. Wyglądem przypomina duszka z logo aplikacji, wokół którego znajdują się czarne kropki. Używa się go w celu kodowania odnośnika URL do swojego profilu w snapchacie.
Budowa kodu kreskowego
Kod kreskowy można podzielić na cztery części:
- System numerowy, który jest złożony z dwóch lub trzech cyfr, które oznaczają dany kraj bądź region gospodarczy. Każdy system cyfrowy mający na początku cyfrę 0, to UPC-A. Oznaczeniem Polski jest sekwencja 590.
- Kod wytwórcy – „Władza numerowa” przydziela go każdemu wytwórcy. Wszystkie produkty wytworzone w danej firmie posiadają więc to samo oznaczenie wytwórcy, a odmienne oznaczenia poszczególnych produktów. UCC przydzielał wytwórcom stały kod, który składał się z 5 cyfr. Konsekwencją tego było maksymalnie 99999 oznaczeń produktów dla danego wytwórcy. Są jednak firmy, które nie produkują aż tylu towarów. Aby nie marnować tysięcy potencjalnych oznaczeń, EAN przydziela im dłuższe oznaczenie producenta, które to rozwiązanie jest zdecydowanie bardziej efektywne.
- Kod produktu – przydziela go sam wytwórca. W tym przypadku nie musi on uzgadniać oznaczenia z innymi producentami. Pierwsza część takiego oznaczenia jest unikalna – producent musi więc zadbać tylko o to, aby nie oznaczać nowych towarów tymi samymi cyframi, które zostały wykorzystane do znakowania wcześniejszych produktów.
- Cyfra kontrolna – stanowi dodatkową cyfrę w numerze i jest wprowadzona po to, aby potwierdzić poprawność skanowania. Cyfrę kontrolną ustala się w oparciu o pozostałe cyfry – jeżeli zeskanowana ma taką samą wartość jak obliczona, prawdopodobnie odczyt nastąpił w sposób prawidłowy.
Kod kreskowy EAN-13 (i UPC-A)
Ustalenie i zapisanie kodu kreskowego musi zostać poprzedzone obliczeniem cyfry kontrolnej. Cały ciąg, włączając cyfrę kontrolną, powinien być następnie zamieniony w układ czarnych i białych pasków. EAN nie poleca korzystania z tak zwanych frontów. Nawet jeżeli zostanie podjęta decyzja o wyborze frontu, konieczne jest zrozumienie, a następnie zastosowanie Tablicy Kodowania.
Usprawnij działanie swojego przedsiębiorstwa już dziś i dołącz je do międzynarodowego łańcucha dostaw, obejmującego cały świat. Aby tego dokonać, wystarczy nawiązać z nami współpracę – przygotujemy właściwy wzorzec kodów kreskowych, pozyskamy uprawnienia, a także dokonamy rejestracji w Centrum GS1 Polska.